فاربر، لیپوگرانولوماتوز یا سرامیدوز

لیپوگرانولوماتوز فاربر یک بیماری نادر ارثی است که چربی بدن را تجزیه و از آن استفاده می کند (سوخت و ساز چربی). در افراد مبتلا ، چری ها به طورغیرطبیعی در سلول ها و بافت های بدن ، به‎ویژه در اطراف مفاصل انباشته می شوند. صدای خشن یا گریه ضعیف ، توده های کوچک چربی در زیر پوست و در بافت های دیگر (لیپوگرانولوم) ، تورم و دردناک شدن مفاصل سه علامت قدیمی است که در لیپوگرانولوماتوز فاربر رخ می دهد. این افراد مبتلا به مشکلات تنفسی ، بزرگ شدن کبد و طحال (هپاتوسپلنومگالی) و تأخیر رشد نیز دچار می‎شوند.

علت بیماری :

جهش ژن ASAH1 باعث لیپوگرانولوماتوز فاربر می شود. ژن ASAH1 برای ساخت آنزیمی به نام اسید سرامیداز دستورالعمل‎هایی را ارائه می دهد. این آنزیم در محفظه های سلولی به نام لیزوزوم که مواد را هضم و بازیافت می کنند، وجود دارد. اسید سرامیداز چربی هایی به نام سرامیدها را به چربی بنام اسفنگوزین و اسید چرب تجزیه می کند. این دو محصول تجزیه شده بازیافت می شوند تا برای بدن سرامیدهای جدید را تولید کنند. سرامیدها در سلول ها نقش های مختلفی دارند. به عنوان مثال آنها اجز ا ماده ای چرب به نام میلین هستند که سلول های عصبی را عایق بندی و محافظت می کند. جهش ژن ASAH1 معمولا اسید سرامیداز را تا کمتر از 10 درصد حد طبیعی کاهش می دهد. در نتیجه ، آنزیم نمی تواند سرامیدها را به درستی تجزیه کند و آنها در لیزوزوم سلولهای مختلف مانند ریه ، کبد ، روده بزرگ ، عضلات حرکتی (عضلات اسکلتی) ، غضروف و استخوان انباشته می شوند. تجمع سرامیدها همراه با کاهش محصولات تجزیه چربی آن در سلول ها، احتمالاً علائم و نشانه های لیپوگرانولوماتوز فاربر را ایجاد می کند. ارتباط میزان فعالیت اسید سرامیداز با شدت اختلال مشخص نیست.

علایم بالینی:

علایم دوران نوزادی و شیرخوارگی در چند هفته یا چند ماه اول زندگی با تورم دردناک و سفتی مفاصل، ندولهای قابل لمس زیر جلدی در پوست اطراف مفاصل مبتلا، گریه خشن، ارتشاح بینابینی ریوی، تاخیر تکامل، مشکل در تغذیه و اختلال رشد، تب متناوب و تحریک پذیری قابل توجه تظاهر می‌کنند. در برخی از بیماران بزرگی کبد، کدورت قرنیه و لکه قرمز آلبالویی در ماکولا دیده شود. افزایش در تعداد و اندازه ندولها و توسعه گرانولوما در حلق و حنجره، ایجاد بلع مشکل و انسداد راه هوایی می‌کند. مرگ بیمار تا ۲ سالگی در اثر عوارض ریوی رخ می‌دهد. علایم کلینیکی در بیشتر بیماران شامل سفتی مفاصل و درد، گریه ضعیف و گرانول‌های اطراف مفاصل است. بعضی از بیماران، کبد و طحال بزرگ دارند.

بروز علایم:

بر اساس ویژگی های مشخص لیپوگرانولوماتوز فاربر، محققان هفت نوع از آنها را شرح داده اند.

نوع 1 رایج ترین یا قدیمی ترین ترین نوع این بیماری است و با علائم قبلی صدا ، پوست و مشکلات مفصلی همراه است که از چند ماه پس از تولد شروع می شود. تأخیر در رشد و بیماری ریه نیز معمولاً رخ می دهد. نوزادانی که با لیپوگرانولوماتوز فاربر نوع 1 متولد می شوند معمولاً فقط تا اوایل کودکی زنده می مانند. به طور کلی علائم و نشانه های نوع 2و3 نسبت به انواع دیگر کمتر است. افراد مبتلا سه علامت قدیمی را دارند و رشد آنها معمولاً با تأخیر شروع نمی شود. کودکان مبتلا به نوع لیپوگرانولوماتوز فاربر معمولاً تا اواسط یا تا اواخر کودکی زنده می‎مانند. لیپوگرانولوماتوز فاربر نوع 4 و 5 با مشکلات عصبی شدید همراه است. نوع 4 که از نوزادی شروع می شود معمولاً به دلیل رسوبات عظیم لیپیدها (چربی) در کبد ، طحال ، ریه ها و بافت های سیستم ایمنی بدن، مشکلات سلامتی را تهدید می کند. کودکان با این نوع معمولاً پس از یک سال زنده نمی مانند. نوع 5 با کاهش تدریجی عملکرد مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) مشخص می شود، که به فلج شدن بازوها و پاها (کوادریپلژی) ، تشنج ، مشکلات گفتاری ، حرکتهای عضلانی غیر ارادی (میوکلونوس) و تاخیر رشد منجر می شود. کودکان مبتلا به لیپوگرانولوماتوز فاربر نوع 5 تا اوایل کودکی زنده می مانند. انواع 6 و 7 بسیار نادر است و افراد مبتلا علاوه بر لیپوگرانولوماتوز فاربر به اختلالات مرتبط دیگر نیز دچار می شوند.

روش تشخیص:


آزمون تشخیص قبل از تولد PND


منابع:

ثبت آزمایش آزمایش ژنتیکی: بیماری فاربر(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gtr/conditio ns/C0268255/) مرکز اطلاعات بیماریهای ژنتیکی و نادر

• بیماری فاربر (https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6426/farber-disea) منابع پشتیبانی و حمایت از بیمار

• تحقیقات اطلاعاتی بیماری (https://www.diseaseinfosearch.org/)

• سازمان ملی اختلالات نادر (NORD) (https://rarediseases.org/) مطالعات تحقیقاتی از طریق آزمایش های بالینی. Gov

• آزمایش های بالینی. Gov (https://clinicaltrials.gov/ct2/results?cond=%22Farber+lipogranulo

matosis%22+OR+%22acid+ceramidase+deficiency%22+OR+%22acylsphingosin +

deacylase+deficiency%22+OR+%22ceramidase+deficiency%2 ) فهرست ژن ها و بیماری های OMIM

• لیپوگرانولوماتوز فاربر (https://omim.org/entry/228000)